Thuật ngữ chuyên ngành y khoa - Tìm hiểu thuật ngữ y tế và giải phẫu người

Thực tế có đến hàng trăm ngàn thuật ngữ y khoa, sẽ rất khó để có thể thuộc lòng tất cả. Tuy nhiên luôn có những nguyên tắc cơ bản giúp cho việc ghi nhớ trở nên dễ dàng hơn. Trong bài viết dưới đây, các bạn sẽ tìm thấy những cấu trúc và thuật ngữ phổ biến được chúng tôi tổng hợp và trình bày theo một hệ thống, mà thiết nghĩ, sẽ giúp các bạn dễ nắm bắt nhất.

Khái quát về thuật ngữ y khoa

Thuật ngữ y khoa là ngôn ngữ được sử dụng để mô tả chính xác cơ thể con người và các thành phần, điều kiện, quy trình và thủ tục liên quan đến cơ thể theo cách khoa học.

Thuật ngữ y khoa thường sử dụng các từ được tạo bằng tiền tố và hậu tố bằng tiếng Latin và tiếng Hy Lạp. Vì vậy, khi học những thuật ngữ này, thực chất bạn đang tiếp thu một lượng từ vựng ngôn ngữ khác, chứ không chỉ là tiếng Anh nữa.

Tiền tố - Được thêm vào trước cụm từ gốc, nó thường cung cấp thêm các thông tin về vị trí của nội tạng, số lượng hoặc thời gian liên quan.

Hậu tố - Đính kèm vào cuối của một từ gốc để thêm ý nghĩa như điều kiện, quá trình bệnh hoặc thủ tục.

Mặc dù khá phức tạp nhưng may mắn là mọi thuật ngữ đều được hình thành theo một cấu trúc chặt chẽ. Khi hiểu rõ nguyên tắc đằng sau cấu trúc này, các thuật ngữ y khoa sẽ không còn quá “đáng sợ” như bạn nghĩ nữa. Thậm chí, khi gặp một từ mới, bạn còn nhanh chóng đoán được nghĩa tương đối chính xác.

Một số thuật ngữ y tế và giải phẫu người cơ bản

Hãy bắt đầu tìm hiểu thuật ngữ tiếng Anh chuyên ngành y khoa với những điều cơ bản nhất:

Thuật ngữ về số

Nhiều lần bạn sẽ gặp phải một thuật ngữ y khoa có chứa tiền tố mô tả một số. Dưới đây là một vài trong số những từ phổ biến nhất.

Tiếp đầu ngữ	Ý nghĩa	Thí dụ
Mono-, uni-	Một	Unilateral	Đơn phương
Bi-	Hai	Bilateral	Song phương
Tri-	Số ba	Triplicate	Ba lần

Thuật ngữ về hướng và vị trí

Trong y học, bạn sẽ thường xuyên gặp phải những thuật ngữ mô tả vị trí của tình trạng hoặc thủ tục y học thực hiện trên cơ thể.

Tiếp đầu ngữ	Ý nghĩa	Thí dụ
Ab-	Tránh xa	Abduction	Sự giạng ra (phẫu thuật)
Ad-	Hướng tới	Adduction	Sự khép cơ (giải phẫu)
Ecto-, exo-	Ở ngoài	Ectoparasite	Ngoại ký sinh
Endo-	Phía trong	Endoderm	Nội bì
Epi-	Trên	Epinenephrine	Hoocmon tuyến thượng thận

Ngoài ra còn có một số thuật ngữ y tế định hướng và vị trí không phải là hậu tố hoặc tiền tố, mà là các từ độc lập. Dưới đây là danh sách thuật ngữ y tế ngắn thường gặp nhất.

Lời	Ý nghĩa	Thí dụ
Anterior or ventral	Tại hoặc gần mặt trước của cơ thể	“Anterior nerves”	"Dây thần kinh trước"
Posterior or dorsal	Tại hoặc gần bề mặt của cơ thể	“Dorsal surface of the hand”	"Mặt lưng của bàn tay"
Superior	Ở trên	“Superior (cranial) aspect”	“Khía cạnh trên”
Inferior	Phía dưới	“Inferior aspect”	"Khía cạnh dưới"
Lateral	Bên cạnh	“Lateral aspect”	"Khía cạnh bên"
Distal	Xa nhất từ trung tâm	“Axons distal to the injury”	"Axon xa đến chấn thương"
Proximal	Gần nhất đến trung tâm	Proximal end of the forearm”	Phần cuối của cẳng tay ”

Thuật ngữ giải phẫu cơ bản

Danh sách thuật ngữ chuyên ngành y khoa này sẽ giúp bạn giải mã các báo cáo của bác sĩ và cung cấp cho bạn sự hiểu biết kỹ hơn về thực hành y tế nói chung. Hãy xem xét một vài thuật ngữ cơ bản cho các vùng của cơ thể. Bạn có thể nhận ra một số từ trong đó.

Thuật ngữ	Tiếng Anh thông thường	Bộ phận cơ thể
Abdominal	Abdomen	Bụng
Buccal	Cheek	Má
Cranial	Skull	Hộp sọ
Digital	Fingers and toes	Ngón tay và ngón chân
Femoral	Thigh	Đùi
Gluteal	Buttock	Mông
Hallux	Great toe	Ngón chân cái
Inguinal	Groin	Háng
Lumbar	Loin	Ngang lưng
Mammary	Breast	Nhũ hoa
Nasal	Nose	Mũi
Occipital	Back of head	Mặt sau của đầu
Pectoral	Chest	Ngực
Sternal	Breastbone	Xương ức
Thoracic	Chest	Ngực
Umbilical	Navel	Lỗ rốn
Ventral	Belly	Bụng

Thuật ngữ y khoa liên quan đến điều kiện, tình trạng cơ thể

Bây giờ chúng ta đã xem xét các thuật ngữ mô tả các vùng chính của cơ thể, hãy chuyển sang một số điều kiện có thể ảnh hưởng đến những bộ phận cơ thể trong danh sách thuật ngữ y khoa này.

Bảng thuật ngữ tiền tố:

Tiếp đầu ngữ	Ý nghĩa	Thí dụ
Ambi-	Cả hai	Ambidextrous	Thuận cả hai tay
Dys-	Xấu, đau, khó	Dyslexia	Chứng khó đọc
EU-	Tốt, bình thường	Eukaryote	Sinh vật nhân thực
Homo-	Tương tự	Homogenous	Đồng nhất
Iso-	Bằng nhau, giống nhau	Isotope	Đồng vị
Mal-	Xấu, nghèo	Malnutrition	Suy dinh dưỡng

Bảng thuật ngữ hậu tố:

Hậu tố	Ý nghĩa	Thí dụ
-algia	Đau đớn	Myalgia	Đau cơ
-emia	Máu	Bronchitis	Hạ đường huyết
-itis	Viêm	Dialysis	Viêm phế quản
-lysis	Tiêu hủy, chia nhỏ	Haploid	Lọc máu
-oid	Như	Neuropathy	Đơn bội
-opathy	Bệnh của	Sleep apnea	Bệnh lý thần kinh
-pnea	Thở	Myalgia	Chứng ngưng thở lúc ngủ

Thuật ngữ y khoa về quy trình phẫu thuật

Phần cuối chúng tôi muốn chia sẻ đến các bạn chính là một số thủ tục phẫu thuật phổ biến nhất. Thông thường, trong các bảng báo cáo quy trình phẫu thuật của bác sĩ luôn luôn bắt buộc liệt kê nơi trên cơ thể đã thực hiện phẫu thuật, chúng được thể hiện bằng các thuật ngữ y khoa. Ghi nhớ danh sách hậu tố y học này và bạn sẽ biết ngay lập tức loại thủ tục nào được thực hiện, ngay cả khi không biết chính xác quy trình đã làm.

Hậu tố	Ý nghĩa	Thí dụ
-centesis	Thủng một khoang để loại bỏ chất lỏng	Amniocentesis	Chọc nước ối
-ectomy	Phẫu thuật cắt bỏ hoặc cắt bỏ	Hysterectomy	Cắt bỏ tử cung
-ostomy	Một mở mới vĩnh viễn	Tracheostomy	Phẫu thuật mở khí quản
-otomy	Cắt vào, rạch	Gastrotomy	Cắt dạ dày
-orrhaphy	Phẫu thuật sửa chữa hoặc khâu	Gastrorrhaphy	Phẫu thuật đại tràng
-opexy	Định hình phẫu thuật	Nephropexy	Cố định thận
-oplasty	Sửa chữa phẫu thuật	Rhinoplasty	Tạo hình mũi
-otripsy	Nghiền hoặc phá hủy	Lithotripsy	Nghiền sỏi

Qua một bài viết ngắn, Việt Uy Tín không thể trình bày và phân tích hết được các thuật ngữ y khoa được sử dụng hiện nay. Tuy nhiên, chúng tôi hi vọng đã đem lại cho các bạn một cái nhìn tổng quan, tạo nền tảng giúp các bạn tự học và trau dồi kiến thức. Một “tác dụng phụ” nho nhỏ của việc học các thuật ngữ y khoa này đó là: ngoài việc mở rộng vốn từ chuyên ngành, các bạn cũng sẽ áp dụng được các gốc từ Hi Lạp và Latin để ghi nhớ từ vựng tiếng Anh thông thường.